Cẩn trọng với dự án thủy điện ở Tây Nguyên

xây dựng năng lượng môi trường sinh thái môi trường công trình phát triển đồng nai hệ thống điện gia

QĐND - Tại hội nghị tổng kết công tác năm 2012 của Ban chỉ đạo Tây Nguyên, một lần nữa vấn đề quy hoạch, đầu tư, xây dựng thủy điện trên địa bàn này lại được bàn thảo.

Thủy điện Đồng Nai 4 được xây dựng trên địa bàn tỉnh Đắc Nông.

Tây Nguyên thuộc lưu vực các sông: Ba, Sê San, Sê-rê-pốk và Đồng Nai, nên có tiềm năng thủy điện rất lớn. Hiện toàn vùng đã quy hoạch 287 dự án thủy điện với tổng công suất 6.991 MW, trong đó 84 công trình (tổng công suất 4.768MW) đã vận hành, 50 công trình đang xây dựng, 87 dự án đang nghiên cứu đầu tư và 66 dự án chưa cho phép đầu tư. Với số công trình thủy điện đã vận hành, bình quân mỗi năm hệ thống thủy điện ở Tây Nguyên đã cung cấp khoảng 20% công suất cho hệ thống điện của cả nước, đóng góp vào ngân sách 1.920 tỷ đồng. Ngoài ra, hệ thống các hồ thủy điện vùng Tây Nguyên có tổng dung tích hữu ích hơn 6 tỷ m3 nước đã góp phần điều tiết lưu lượng nước trên các sông chính, chống hạn trong mùa khô, cắt lũ trong mùa mưa và tạo môi trường cho khai thác du lịch, phát triển nghề nuôi trồng thủy sản.

Tuy nhiên, qua khảo sát của Bộ Công Thương mới đây cho thấy, bên cạnh những mặt tích cực, việc phát triển thủy điện ở Tây Nguyên đã và đang gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội. Chỉ với 163 dự án thủy điện đã và đang nghiên cứu đầu tư xây dựng đã ảnh hưởng đến đời sống của hơn 25.000 hộ dân, chiếm dụng hơn 65.000ha đất, trong đó có 16.600ha rừng. Thực trạng đáng lo ngại nữa là mấy năm gần đây, tình hình phát triển thủy điện ở Tây Nguyên khá ồ ạt, không chỉ phá vỡ cảnh quan, môi trường sinh thái, suy kiệt nguồn tài nguyên nước trong các dòng sông chính, biến các thác nước vốn đẹp nổi tiếng thành "thác chết" và làm suy giảm tài nguyên rừng. Một số công trình còn gây ra những hệ lụy kéo dài về định canh, định cư, tác động tiêu cực đến đời sống của một bộ phận người dân như Thủy điện Đồng Nai 3, Thủy điện Buôn Tua Srah, Thủy điện An Khê - Ka Nak. Ngoài ra, do những yếu kém trong khâu khảo sát, thiết kế, nên một số công trình thủy điện nhỏ do tư nhân đầu tư xây dựng đã không phát huy hiệu quả kinh tế như mong đợi. Có công trình do thiếu nước nên chỉ vận hành được vài tháng trong năm, vài giờ trong ngày, dẫn tới thua lỗ và nợ nần chồng chất. Dựa trên kết quả khảo sát, Bộ Công Thương đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ loại bỏ 108 dự án thủy điện nhỏ và tạm dừng chưa cho phép đầu tư 13 dự án khác.

Vẫn biết thủy điện được xác định là nguồn năng lượng giá thành rẻ và có khả năng tái tạo. Việc phát triển thủy điện sẽ giảm bớt sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng hóa thạch đang ngày càng cạn kiệt, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, tạo ra nguồn thu khá lớn cho ngân sách. Tuy nhiên, vấn đề cần bàn ở đây là phát triển thủy điện phải được tính toán kỹ lưỡng, so sánh giữa lợi ích kinh tế với những thiệt hại về môi trường sinh thái và những tác động tiêu cực đến đời sống xã hội. Đặc biệt, với những công trình thủy điện có tác động lớn đến tài nguyên rừng, tài nguyên đất đai và cư dân càng phải được tính toán cẩn trọng và thực hiện nghiêm chỉnh những quy định của các cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, từ bước khảo sát, đánh giá tác động môi trường, lập dự án đầu tư, đến khâu quản lý và vận hành nhà máy. Việc đánh giá đúng hiện trạng và mạnh dạn kiến nghị "loại bỏ" những công trình thủy điện kém hiệu quả, gây tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội trên địa bàn Tây Nguyên mà Bộ Công Thương đã làm là rất cần thiết.

Bài và ảnh: KIỀU BÌNH ĐỊNH

đồng nai gia môi trường môi trường sinh thái công trình xây dựng hệ thống điện năng lượng phát triển