Chào đón những mùa vàng

người dân người nông dân vật chất chủ tịch nước động đất du khách tinh thần phát huy cuộc sống ổn định du lịch

QĐND - Ngày 16-2 (mồng 7 Tết), trong không khí ấm áp của mùa xuân, Lễ hội tịch điền đã được trang trọng tiến hành tại Đọi Sơn, Duy Tiên, Hà Nam. Về dự và dâng hương tưởng nhớ vua Lê Đại Hành tại buổi lễ có Phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan; đại diện các ban, bộ, ngành, các tỉnh lân cận và hàng vạn người dân, du khách thập phương về dự.

Lễ hội trang trọng

Hôm nay, mặt trời đã hé lộ sau màn sương dày của đợt rét tăng cường. Thửa ruộng được tương truyền là "Kim ngân điền" (Ruộng vàng ruộng bạc) nằm theo hướng bắc nam còn ẩm ướt sau mấy đợt mưa phùn đêm trước. Đội trống nữ nổi tiếng của làng Đọi Tam hướng về phía mặt trời cử hành những bài trống lễ truyền thống. Xa xa phía cuối thửa ruộng, lễ đài đặt theo hướng chính Nam, có bài vị vua Lê Đại Hành, đồ nghi lễ, bát hương cắm những chân hương rước từ đền thờ vua từ Ninh Bình ra, phía sau là bốn cây phướn lớn đề những lời răn dạy của bậc tiên hiền: Phi nông bất ổn, Phi công bất thành, Phi thương bất phú, Phi trí bất tiến; chính giữa là phướn hiệu Thần Nông. Người dân và du khách sau mấy ngày vui hội giờ đã tề tựu đông đủ để chờ đợi thời khắc thiêng nhất của buổi lễ. Đó là việc cày ruộng.

Người Đọi Tam quả là những tay trống cự phách, đánh hàng chục điệu mà vẫn không bị trùng lặp, nét mặt tươi cười, các cô hướng mắt ra phía "cửa ruộng" nơi hai con "Thần long" do những "liền anh" rước vào. Tiếp đến là ngai vị, phướn trượng vua Lê Đại Hành.

Nghi thức chính của lễ tịch điền.

Ông Nguyễn Văn Trung, 70 tuổi, người làng Đọi Nhị, năm nay lần đầu được diễn vai vua, do phấn khởi quá mà không nói được nhiều, song chẳng cần hỏi người làng cũng biết, mấy ngày qua ông đã rất vất vả luyện tập cho tiết mục quan trọng nhất: Nhập vai vua đi cày! Mấy ngày qua, tại Đọi Sơn đã diễn ra Lễ rước nước lên đình Đọi Tam, hội thi vẽ, trang trí trâu, thi bóng chuyền, kéo co. Mấy cây đu đã có vết mòn vì đám thanh niên nam nữ nhún tiên trong mấy ngày. Tối hôm trước trên chùa Đọi có lễ cầu an, dưới ruộng kim điền có bắn pháo bông. Đám trẻ chơi đã mệt phờ, song chẳng mấy đứa bỏ dịp chứng kiến việc vua cày ruộng. Từ cao nhìn xuống, thửa ruộng hình chữ nhật như được be bởi tường người. Ai nấy lộ vẻ trông chờ, háo hức, phấn khởi ra mặt.

Sau màn múa rồng, diễn trống lễ, đại biểu lãnh đạo trung ương và địa phương đã lên dâng hương tưởng niệm vua Lê Đại Hành, người mở lễ tịch điền đầu xuân. Một cụ bô lão ngâm nga bài tế, trong đó nhắc lại chuyện xưa, tích xưa tịch điền. Một niềm tự hào dường như lan tỏa trên gương mặt của bức tường người, của những nữ tướng, quan viên phục vụ lễ hội. Không khí buổi lễ thật trang trọng.

Năm nay, mưa xuân sớm, nhiều điều thuận cho nhà nông. Lễ hội được tổ chức quy củ, an toàn, ban tổ chức lễ hội cấp huyện rất phấn khởi. Được vui nhiều nhất hẳn là dân mấy làng Đọi Sơn.

Phát huy lợi thế lễ hội

Về Đọi Sơn (Duy Tiên, Hà Nam) trong những ngày Tết, du khách không khó khăn gì để nhận ra niềm vui sướng, phấn khởi trên gương mặt những người dân thuần hậu. Cách đây 5 năm, Lễ hội tịch điền Đọi Sơn đã được phục dựng, kể từ đó đến nay, qua 5 cái Tết, 5 lần Lễ hội, cuộc sống của người dân đã đổi thay từng ngày. Nói như vậy không phải để kể rằng, đời sống kinh tế địa phương có những bước đột phá nhờ Lễ hội tịch điền, mà đúng hơn là những đổi thay trong nhận thức, trân trọng đồng đất quê mình, nhận ra vị trí vai trò độc đáo của quê hương mình. Từ đó, đời sống vật chất, tinh thần thêm đầy đủ.

Các thôn nữ gieo hạt cho một mùa vàng.

Chẳng phải ngẫu nhiên mà hơn ngàn năm trước, năm 987, vua Lê Đại Hành, một vị vua với nhiều thần tích võ công hiển hách nhưng cũng là người rất giản dị, yêu dân đã chọn đất này để làm lễ cày ruộng đầu năm. Thật xúc động khi nghe những em học sinh của Trường THCS xã Đọi Sơn thuật lại tích xưa. Chuyện kể rằng, nhằm ngày xuân tươi ấm áp, vua Lê Đại Hành đi thăm dân đón Tết, trở về qua vùng Sơn Nam Hạ, vua đã dừng chân tại đất Đọi Sơn cày ruộng, mở đầu Lễ hội tịch điền. Nối nếp xưa, vua của các triều đại Lý, Trần, Lê, Nguyễn sau này đều lấy việc cày ruộng của vua xưa răn mình, răn dân trọng nghề nông, việc nông và xa hơn là việc trân trọng người nông dân. Nhà bác học Lê Quý Đôn sau này đã nói: Phi nông bất ổn, cũng là cái ý nhắc đến việc vua sáng tôi hiền, chăm chút sửa mình chăm dân, trọng nông vậy. Sau này, việc cày tịch điền đầu năm được thể thức hóa thành lễ, theo đó từ vua đến quan mỗi người tùy theo cấp bậc mà cày. Dân lấy đó noi theo, quý trọng việc nông, nông sản thêm dồi dào, cuộc sống ổn định.

Cụ Lê Sĩ Nghĩa, 83 tuổi, người làng Đọi Nhị, kể: Gần đây, đời sống nhân dân trở nên khấm khá vượt bậc. Một sào ruộng giờ thu hai tạ rưỡi lúa, nhà nào cũng dư ăn. Nếp sống của người dân cũng được sang sửa khác xưa, từ cách ăn nói đến cách mang mặc đi đứng... tôi phấn khởi lắm!

Hỏi thêm mới biết, Đọi Sơn là xã thuần nông, duy nhất làng Đọi Tam có nghề làm trống. Những năm về trước, người dân cũng loay hoay chuyển nghề xa rời đồng đất, chuyên lo nghề phụ. Thế nhưng khi có lễ hội tịch điền này, người dân dần có nhận thức lại về đồng đất quê nhà, nhiều người dịch chuyển cơ cấu vật nuôi cây trồng tăng thêm nguồn thu. Có lễ hội, địa phương cũng được thêm một cái lợi nữa là đường liên thôn liên xã được chăm chút nâng cấp. Giờ đây ở 6 làng trong xã Đọi Sơn, ô tô có thể đi đến từng ngõ hẻm. Đây là nỗ lực của 5 năm cải tạo đường giao thông theo phương thức Nhà nước và nhân dân cùng làm. Chuyện người dân hiến đất làm đường ở Đọi Sơn không phải hiếm gặp. Có hệ thống đường sá tốt, đời sống tinh thần và vật chất của người dân được mở mang, giao thương phong phú. Cái được lớn nhất của lễ hội có lẽ là đã khơi dậy truyền thống trọng nông trong dân. Khẳng định thêm ý chí quyết làm giàu từ đồng đất quê nhà.

Bà Trịnh Thị Hằng, Chánh Văn phòng UBND huyện Duy Tiên cho biết thêm: "Từ ngày khôi phục lễ hội đến nay, huyện Duy Tiên có thêm cơ sở để phát huy những tiềm năng du lịch. Hiện nay đã có tuyến du lịch tâm linh của tỉnh đặt điểm đến ở Duy Tiên qua các di tích lịch sử như đền Lảnh Giang, chùa Đọi nối với khu du lịch Tam Chúc-Ba Sao. Lễ hội tịch điền hằng năm thu hút hàng vạn lượt khách tham quan, hành hương về nguồn. Các di tích lịch sử trên địa bàn huyện phát huy được giá trị khai thác du lịch một cách thiết thực. Qua đó nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân".

Lễ hội tịch điền như vậy không chỉ là ngụ ý sâu xa khơi dậy tiềm năng của vùng đất văn minh nông nghiệp, mà nó đã trực tiếp mang lại những lợi ích thiết thực trước mắt cho cuộc sống nhân dân hôm nay.

Bài và ảnh: DUY VĂN, ĐÔNG HÀ

chủ tịch nước du lịch người nông dân vật chất động đất cuộc sống ổn định du khách người dân phát huy tinh thần