Chợ gỗ bán cân... "độc nhất vô nhị"

phát triển gia nhu cầu của khách hàng gia đình

(PL&XH) - Xã Phù Khê, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, không chỉ là vùng đất có bề dày truyền thống lịch sử, văn hóa, khoa bảng mà còn là vùng đất của nghề chạm khắc gỗ truyền thống nổi tiếng ở Việt Nam...

Vùng đất khoa bảng và cái nôi của nghề chạm khắc gỗ nổi tiếng

Thị xã Từ Sơn tiền thân thuộc huyện Đông Ngàn (thời Gia Long) là vùng đất giàu truyền thống văn hiến, tiêu biểu cho văn hóa vùng Kinh Bắc xưa. Đặc biệt vùng đất này nổi tiếng hiếu học và khoa bảng. Bởi vậy mà từ lâu dân gian đã truyền tụng: "Dốt Đông Ngàn hơn người ngoan thiên hạ". Qua con đường khoa cử, nhiều người Phù Khê đã đỗ đạt thành danh. Từ đời Trần Thái Tông (năm 1239) đến năm 1748, ở đây đã có 15 người đỗ Tiến sĩ, 2 người đỗ Thám hoa và hàng trăm người đỗ hương, cống, sinh đồ. Truyền thống hiếu học ở xã Phù Khê luôn được các thế hệ trân trọng và phát huy. Có không ít người tuy tuổi cao nhưng vẫn miệt mài đèn sách và quyết tâm thi đỗ như ông Quách Đồng Dần đến năm 68 tuổi mới đi thi và đỗ Tiến sĩ.

Ông là tấm gương hiếu học tiêu biểu không chỉ của địa phương, mà danh tính của ông được dân gian truyền tụng, ngợi ca khắp cả nước: "Sáu mươi tuổi mới vỡ lòng/Đến năm sáu tám đã ông nghè rồi". Hiện tại, xã Phù Khê có gần 20 GS, PGS, Tiến sĩ; hàng chục người có trình độ Thạc sĩ ở khắp các chuyên ngành khoa học. Xã Phù Khê cũng là một trong những cái nôi của phong trào khuyến học, khuyến tài rất phát triển ở tỉnh Bắc Ninh.

"Hà Nội thêu quạt, thêu cờ - Phù Khê chạm trổ ngai thờ nhà vua". Bên cạnh truyền thống khoa bảng, xã Phù Khê còn được biết đến là cái nôi của nghề chạm khắc gỗ nổi tiếng từ thời xa xưa và được coi là đất thợ của Kinh đô. Nhiều nghệ nhân trước khi mất đã "không kịp" truyền lại nghề cho con cháu và nghề truyền thống này đã bị mai một trong suốt thời gian dài, có lúc tưởng chừng thất truyền...

Năm 1962, lãnh đạo TP Hà Nội đã giao trọng trách cho ông Nguyễn Kim chuyển từ Hà Nội về làng Phù Khê, bằng mọi cách phải khôi phục lại nghề chạm khắc truyền thống của cha ông. Ông Nguyễn Kim kể lại: Sau nhiều năm cùng bố làm nghề ở phố Hàm Long - Hà Nội, tôi đã quyết định bỏ phố về làng với hy vọng phục dựng lại nghề truyền thống. Khi về làng, tôi thật xót xa khi tận mắt chứng kiến cảnh "cả làng" không còn ai biết đục, biết gọt.... Chưa hết, địa điểm không có, tôi phải mượn sân đình của làng để "dựng trường - mở lớp" dạy đục đẽo cho người dân. Qua 6 khóa đào tạo, tôi đã cho "ra lò" hơn 300 thợ cả có tay nghề cao. Cũng từ những người thợ cả này tiếp tục "sản sinh" ra những người thợ tiếp theo nối nghiệp tổ tiên. Hiện nay, xã Phù Khê có 2 nghệ nhân, hơn 400 thợ cả, có rất nhiều em 14 - 15 tuổi đã có tay nghề vững vàng.

Hơn 50 năm trong nghề chạm trổ (14 tuổi theo cha ra Hà Nội làm nghề), nghệ nhân Kim đã cho ra đời nhiều tác phẩm lớn, có ý nghĩa chính trị, lịch sử như: Chân dung đồng chí Nguyễn Văn Cừ, tượng danh tướng Lý Thường Kiệt cao 1,80m được làm bằng chất liệu gỗ mít, tượng sư cụ Kim Tửu - trụ trì chùa Trấn Quốc (Hà Nội), tạc 12 con hổ để bác Trường Chinh làm quà tặng khi đi thăm 12 nước trên thế giới.

Ông tâm sự: Đối với gia đình, tôi luôn dạy con cháu phải khép mình vào sự khắt khe, không thể hài lòng với những gì mình có, nêu cao tinh thần tự học hỏi trong nghề nghiệp. Và tôi lấy tượng La Hán chùa Tây Phương và tượng Phật bà nghìn tay nghìn mắt để răn con cháu trong nhà...

Ở chợ gỗ Phù Khê, số lượng và chủng loại gỗ đa dạng, phong phú.

Chợ gỗ... "độc nhất vô nhị"

Những năm gần đây, nghề chạm khắc gỗ rất phát triển. Toàn xã Phù Khê có hơn 2.000 hộ dân (trong đó 22 hộ thành lập doanh nghiệp) hầu hết đều tham gia làm nghề mộc truyền thống, chế tác, sản xuất đồ gia dụng, mỹ nghệ liên quan đến nhiều chủng loại gỗ; riêng thôn Phù Khê Thượng đã có hơn 500 hộ làm nghề nên nhu cầu về nguồn nguyên liệu gỗ phục vụ cho làng nghề là rất lớn.

Giai đoạn trước, đa phần các hộ gia đình đóng đồ đều phải mua nguyên liệu từ những cơ sở kinh doanh gỗ ở trong - ngoài xã và mua ở các tỉnh, thành lân cận nên thường bị tư thương ép giá, gây khó khăn cho sản xuất của làng nghề. Đứng trước những yêu cầu cấp bách về nguồn nguyên liệu gỗ, mới đây, làng nghề sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ Phù Khê Thượng đã có khu chợ chuyên bán đồ gỗ (theo cân) rộng hơn 10.000m2, với hệ thống ki - ốt khang trang, hiện đại.

Vào chợ gỗ "độc nhất vô nhị" này, khách hàng có thể tìm mua được nhiều loại gỗ mình cần theo yêu cầu sản xuất của mỗi gia đình, nhu cầu của khách hàng đặt như: Đinh, lim, sến, táu, gỗ hương, gỗ trắc, mít, thông... với đủ loại kích thước. Các loại gỗ được bán với giá cả đa dạng từ vài chục nghìn đồng/kg cho đến hàng triệu đồng/kg. Riêng đối với loại gỗ nhóm I: Đinh, lim, sến, táu thì có giá từ vài trăm nghìn đồng cho đến hàng triệu đồng/kg (tùy kích thước). Tại chợ gỗ này, nhiều hộ dân buôn bán có doanh số bán ra hàng trăm triệu đồng/tháng (cả vốn).

Theo ông Nguyễn Thành Hưng, Trưởng thôn Phù Khê Thượng thì: "Việc xây dựng chợ gỗ là bước đột phá mang tính bền vững cho sự phát triển của làng nghề. Khu chợ hiện có trên 200 gian hàng, với diện tích bình quân 40m2/ki - ốt, đều được thuê hết với giá 30 triệu đồng/năm. Đặc biệt, từ khi có chợ gỗ, các hộ kinh doanh ở đây đều phấn khởi, hoạt động quy củ, đã và đang cho thấy hiệu quả kinh tế cao". Ông Nguyễn Ngọc Khương - Phó Chủ tịch UBND xã Phù Khê cho biết: Hiện tại, xã có 7 Cty, HTX với hơn 80% dân số địa phương tham gia phát triển kinh tế từ sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ và chạm trổ truyền thống. Thu nhập bình quân từ 2 - 4 triệu đồng/người/tháng.

Tổng thu nhập bình quân đầu người trên địa bàn xã đạt từ 12 - 17 triệu đồng/người/năm. Ngoài nghệ nhân Nguyễn Kim, xã Phù Khê còn có hàng chục thợ giỏi khác như các ông Đàm Văn Vĩnh, Nguyễn Văn Cẩn, Đỗ Tuấn Khanh, Nguyễn Văn Cương... Thu nhập mỗi năm từ nghề gỗ đem lại hàng tỷ đồng và tạo việc làm cho hàng trăm lao động trong và ngoài địa phương.

Rời xã Phù Khê, hình ảnh về chợ gỗ độc đáo này đọng lại trong tôi thật đặc biệt, một khu chợ với loại sản phẩm được bày bán cũng "độc" không kém. Đây cũng là hướng đi của chính quyền địa phương giúp nhân dân nơi đây xóa đói, giảm nghèo và vươn lên làm giàu tại chính mảnh đất quê hương mình. Đồng thời, đây cũng là cách gìn giữ và thúc đẩy nghề chạm khắc gỗ truyền thống bền vững nhất, xứng đáng với nghề của tổ tiên đã dày công tạo dựng cho làng nghề gỗ Phù Khê nổi tiếng này.

Hay nói như ông Hưng: "Lựa chọn phương án đầu tư xây dựng chợ đầu mối cung cấp nguyên liệu sản xuất cho các hộ dân, ban lãnh đạo thôn Phù Khê Thượng đã và đang tạo một "cú hích" quan trọng, thúc đẩy sự phát triển ổn định, bền vững của làng nghề truyền thống hôm nay và mai sau...".

Hiện đình làng Phù Khê vẫn thờ 7 cụ tổ của 7 nghề, trong đó có cụ tổ nghề chạm trổ. Tuy nhiên, trải qua nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử đã làm cho làng nghề nơi đây không còn được như xưa nữa.

Thành Thân

nhu cầu của khách hàng phát triển gia gia đình